Odezwa
Komitetu Honorowego
Obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja
w Województwie Lubelskim
Mieszkańcy Lublina i Województwa Lubelskiego!
Rodacy!
W dniu 3 maja 2016 roku będziemy obchodzić 225. rocznicę ustanowienia przez Sejm
Czteroletni Ustawy Rządowej, która przeszła do historii pod nazwą Konstytucji Trzeciego
Maja. Jako odważna i nowatorska próba naprawy Rzeczypospolitej Obojga Narodów, budziła
nadzieje na wyzwolenie kraju spod wrogiej kurateli zaborczych sąsiadów. Dawała świadectwo
tego, że są w Ojczyźnie obywatele pewni ocalenia pogrążonego w anarchii kraju i gotowi
do podjęcia działań, przełamujących jego słabość.
Jak podkreślał Roman Dmowski, Konstytucja 3 Maja to wyraz dwóch zasadniczych dążeń
prawdziwie polskiego stronnictwa reformy, które nie z miana tylko było patriotycznym: pierwszym
z nich było rozszerzenie praw politycznych, powołanie do życia politycznego nowych żywiołów, dające
stronnictwu reformy charakter demokratyczny; drugim – zwiększenie powinności obywatela
względem państwa, wzmocnienie rządu, ustalenie dynastii, słowem, reakcja na monstrualny
liberalizm polityczny społeczeństwa szlacheckiego, dająca stronnictwu charakter państwowy,
ajak byśmy dziś powiedzieli – narodowy. Tworzona przez pokolenie wychowanków Collegium
Nobilium oraz szkół powołanych przez Komisje Edukacji Narodowej, Konstytucja Majowa
gruntownie reformowała władze ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza. Znosiła szkodliwe
liberum veto i dawała sejmowi prawo podejmowania ustaw większością głosów. Władze
wykonawcza powierzyła królowi i Straży Praw, czyli rządowi. Posłów ustanawiała
przedstawicielami narodu i uwalniała ich spod krępujących instrukcji sejmików. Zlikwidowała
instytucje wolnej elekcji i wprowadzała dziedziczność tronu. Nadała prawa miastom
imieszczanom, rozszerzając krąg ludzi odpowiedzialnych za państwo o tę warstwę społeczną,
a także wzmacniała obronność kraju, tworząc siłę zbrojna przeznaczona do obrony
integralności państwa i suwerenności narodu. Twórcy Konstytucji, zapobiegając z jednej strony
gwałtownym i częstym odmianom konstytucji narodowej, z drugiej uznając potrzebę wydoskonalenia
onej po doświadczeniu jej skutków co do pomyślności publicznej, przewidzieli możliwość
jej nowelizacji co25 lat. Dokonując wielu reform, zachowali jednak pełne poszanowanie
dla chrześcijańskiej tradycji Rzeczypospolitej. I choć nadal cechowała się tolerancją religijną,
mocno swoje fundamenty opierała na kulturze chrześcijańskiej.
Szansa odbudowy państwa silnego, dobrze rozwijającego się i sprawiedliwego sprawiła,
ze Ustawa Rządowa zdobyła szybko akceptacje znacznej części obywateli. Dostrzeżono w niej
skuteczne narzędzie wydźwignięcia Polski z sytuacji zagrażającej trwała utrata niepodległości.
Tym nadziejom jednak nie pozwolili się ziścić nasi sąsiedzi. Wojskowa interwencja Rosji
w czerwcu 1792 roku, wykorzystując zdradę magnatów skonfederowanych w Targowicy, obaliła
dzieło Sejmu Czteroletniego. I chociaż w obronie Konstytucji nasi rodacy przelewali krew,
dzieło odnowy Rzeczypospolitej upadło. Nastąpił II rozbiór, a po zakończonej
niepowodzeniem Insurekcji Kościuszkowskiej, w 1795 roku III rozbiór, oznaczający finis
Poloniae – koniec Polski. Rzeczypospolita przestała istnieć na politycznej mapie Europy
na okres 123 lat.
Ustawa Majowa pozostała jednak jako dowód wewnętrznej siły naszego narodu
i polityczny testament niepodległości dla kolejnych pokoleń. Rocznica jej ustanowienia stała się
świętem narodowym w odrodzonej Rzeczypospolitej. Jej ważność podkreślała uroczystość
Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski obchodzona w Kościele katolickim w dniu 3 maja.
Konstytucja wypełniała bowiem cześć zobowiązań króla Jana Kazimierza, który zawierzając
w 1656 roku Polskę opiece Matki Bożej, zobowiązał się chronić naród polski i zaprowadzić
sprawiedliwość społeczna. Do tradycji Konstytucji 3 Maja, jako symbolu wolności, odwoływało
się społeczeństwo polskie podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu. Była ona jedna
z latarni wskazujących drogę do niepodległości.
Dzieło Konstytucji Majowej, choć nie spełniło wszystkich pokładanych w nim nadziei,
nie było bezowocne. Pozostało w pamięci pokoleń jako fakt historyczny, a z biegiem czasu także
jako rzeczywistość kulturowa, składnik narodowego dziedzictwa oraz świadectwo rozwagi
i odpowiedzialności narodu. Zawiera prawdę o Polsce i Polakach, która chociaż zakorzeniona
w przeszłości, ważna jest dla przyszłości naszego narodu. Uchwalona dla dobra powszechnego,
ugruntowania wolności, ocalenia Ojczyzny i jej granic, jest ważna lekcja odpowiedzialnego
korzystania z wolności.
Wspominając dzieło Majowej Konstytucji, po 225 latach od jej ustanowienia, żyjemy
w wolnym, niepodległym i demokratycznym państwie. Jednak także współcześnie, potrzebna
jest nasza praca nad uzdrowieniem państwa, które musi dawać pomoc i ochronę wszystkim
obywatelom. Tak jak nasi przodkowie, którzy Trzeciomajowa Ustawę rozpoczęli od słów:
W imię Boga w Trójcy jedynego, kierujemy się tą samą odpowiedzialnością i troska o dobro
wspólne Rzeczypospolitej. I tak jak oni wierzymy, że – jak mówił kard. Stefan Wyszyński –
wielkość państwa nie spoczywa na jego rozległości, bogactwie, sile zbrojnej, ilości mieszkańców,
na rozwoju handlu iprzemysłu, ani nawet na postępach naukowych i technicznych, lecz raczej na sile
moralnej obywateli, na ich wierności prawom sumienia i religijności. Ideałem wychowawczym
państwa nie może być tylko obywatel i jego cnoty obywatelskie, ale cały człowiek. Państwo bowiem,
aby było w pełni szczęśliwe, potrzebuje wszystkich cnót człowieka, nie zaś tylko obywatelskich. I tego
dzieła państwo nie może dokonać samo, bez pomocy rodziny, Kościoła, narodu, społeczeństwa
i zawodu.
Jako Komitet Obchodów Święta Narodowego apelujemy do wszystkich mieszkańców
województwa lubelskiego, wszystkich grup społecznych, zawodowych i politycznych, o liczny
udział w trzeciomajowych uroczystościach. Bo choć jesteśmy rożni, pochodzimy z rożnych stron
Polski, mamy rożne zainteresowania, ale łączy nas jeden cel – Ojczyzna, dla której chcemy żyć
i pracować (Roman Dmowski). Dołóżmy starań, by nasze miasta, osiedla i wsie przybrały
odświętny wygląd. Niech biało-czerwone Fagi oznaczą nasze domy i szkoły; niech załopoczą
nad budynkami państwowymi i samorządowymi, gmachami instytucji i firm. Niech udział
w obchodach święta narodowego będzie wyrazem naszego patriotyzmu i odpowiedzialności,
do której zachęcał św. Jan Paweł II, podkreślając konieczność solidarnej współpracy wszystkich
ludzi dobrej woli, którzy pragną razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny.
W imieniu Komitetu Honorowego
Wojewoda Lubelski