Jakie obowiązki w zakresie rozwoju obywatelskiego i społecznego nakłada na władze gminy prawo? (3)

Aby skutecznie działać dla dobra i w obronie innych musimy znać prawo, które tych ludzi chroni. Zobaczmy w skrócie, jakie są prawne odniesienia i podstawy spontanicznej działalności organizacji mieszkańców w relacjach do lokalnej władzy. Inicjowania jakich działań możemy od władz oczekiwać , a jakich zaprzestania żądać.

Ustawa o samorządzie gminnym. Zadania własne gminy

Ustawa o samorządzie gminnym w artykule określającym zadania własne gminy, jeżeli chodzi o rozwój wspólnotowy i współpracę z organizacjami pozarządowymi wprost wymienia następujące obowiązki lokalnych włodarzy:

– wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;

– współpraca i działalność na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

– współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Wymienione w ustawie punkty powinny zgodnie z prawem stanowić podstawę myślenia i działania lokalnej władzy w kierunku rozwoju społecznego i obywatelskiego. Ustawa niejako „nakazuje” tutaj postawę dynamiczną władz, która powinna być zabezpieczeniem przed stagnacją czy niekiedy cofnięciem się rozwoju życia obywatelskiego na danym terenie. Na wójtów i burmistrzów nałożony jest obowiązek myślenia i działania w kategoriach i w interesie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego zarówno w wymiarze edukacyjnym, w wymiarze realnego bieżącego współdziałania z organizacjami mieszkańców oraz co nie mniej ważne w wymiarze współpracy i wymiany międzynarodowej. Wszystkie trzy wymienione obszary stanowią jakby trzy nogi całego systemu-stołu rozwoju społecznego. Brak lub wadliwość jakiejkolwiek z tych nóg powoduje, że cały system przechyla się w niewłaściwą stronę, a czasem całkowicie się przewraca powodując rany na żywym ciele lokalnej społeczności czy, innymi słowy, na ciele ludu, który jest podmiotem, a którego dobro jest celem funkcjonowania każdej lokalnej władzy samorządowej, jak też w innej formie i na innej podstawie, kluczowej organizacji wspólnotowej jaką jest w Polsce parafia.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie

Bardziej szczegółowe zapisy na temat współpracy władzy z mieszkańcami zawarte są w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Możemy tam przeczytać, że

Współpraca (…) odbywa się w szczególności w formach:1) zlecania organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art.3 ust. 3 realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie;2) wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działalności;3) konsultowania z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymiw art. 3 ust. 3 projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczącychdziałalności statutowej tych organizacji;4) konsultowania projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadańpublicznych, o której mowa w art. 4, z radami działalności pożytku publicznego,w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego;5) tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym,złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, podmiotów wymienionychw art. 3 ust. 3 oraz przedstawicieli właściwych organów administracjipublicznej;6) umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie;7) umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadachprowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr157, poz. 1241).

W oparciu o tę ustawę Gmina Garbów przyjęła „Program Współpracy Gminy Garbów z organizacjami pozarządowymi”. Program ten wymienia 4 piękne cele szczegółowe:

zwiększenie udziału mieszkańców w życiu społecznym, budowanie społeczeństwa obywatelskiego;
zapewnienie efektywnego wykonywania zadań publicznych Gminy przez włączenie do ich realizacji organizacji pozarządowych;
promocja działalności organizacji pozarządowych;
wspieranie oraz powierzanie organizacjom realizację zadań publicznych.

Zgodnie z „Programem” zasady, na których powinna odbywać się współpraca to: pomocniczość i suwerenność stron, partnerstwo, efektywność oraz uczciwa konkurencja i jawność, co oznacza równe traktowanie wszystkich podmiotów. W ramach przedmiotowego zakresu współpracy wymienione są między innymi – wspólne określenie ważnych dla mieszkańców regionu potrzeb i tworzenie systemowych rozwiązań problemów społecznych z uwzględnieniem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych; oraz: konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji.

Zadania priorytetowe „Programu…”

Priorytetowe zadania publiczne, jakie przyjęła rada gminy Garbów jeżeli chodzi o współpracę z organizacjami pozarządowymi to w pierwszej kolejności:

1)      Kultura, sztuka, ochrona dóbr i dziedzictwa narodowego;

2)      Wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej,

3)      Przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym.

4)      Wypoczynku dzieci i młodzieży,

5)      Działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka,

6)      Działalności na rzecz integracji i aktywizacji społecznej,

7)      Działalności na rzecz osób niepełnosprawnych,

8)      Działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym, oraz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Sposoby realizacji programu współpracy z organizacjami pozarządowymi ustalone przez Radę Gminy Garbów

Szczególnie interesujące są określone w art. VII punkcie 4 „Programu”, „Sposoby realizacji programu współpracy…”. Z tymi punktami powinni zapoznać się wszyscy liderzy lokalnych stowarzyszeń i w miarę możności egzekwować ich realizację.

Otóż litera prawa mówi, że podejmowanie i prowadzenie bieżącej współpracy z organizacjami pozarządowymi ma polegać na:

a) udzielaniu pomocy przy organizowaniu spotkań otwartych przez organizację, których tematyka wiąże się z prowadzeniem działalności pożytku publicznego,

b) udzielaniu pomocy w pozyskiwaniu środków finansowych na realizację zadań publicznych z innych źródeł niż dotacja samorządowa,

c) organizowaniu lub współorganizowanie szkoleń, forum wymiany doświadczeń, w celu podniesienia sprawności funkcjonowania organizacji,

d) udziale, w miarę możliwości, podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego w działaniach programowych gminy Garbów,

e) promocji działalności organizacji uczestniczących w realizacji Programu,

f) udzielaniu pomocy w nawiązywaniu kontaktów międzynarodowych.

Prawo w aspekcie rozwoju wspólnoty jest zasadniczo po stronie ludzi. Chodzi o to, aby je wypełniać

Nic dodać, nic ująć. Tak to właśnie powinno wyglądać. Jak to jest realizowane w praktyce widzimy na stronie internetowej gminy oraz przy okazji różnych bezpośrednich relacji z przedstawicielami władz gminy. Osobiście nie słyszałem, aby zarządy znanych mi stowarzyszeń lokalnych były zapraszane na opisane konsultacje. A trzeba wyraźnie powiedzieć, że prawo narzuca wójtowi obowiązek życia w żywej, realnej komunikacji ze wszystkimi organizacjami pozarządowymi. Organizacje te mają bardzo ważny głos konsultacyjny i doradczy, gdyż to właśnie one są wyrazicielem głosu ludzi i jako takie mają prawo liczyć na pomoc urzędników w rozwijaniu ich niezależnej działalności. Wszelka owocna działalność społeczna, jaką mogą inicjować urzędnicy ma szanse powodzenia jedynie wtedy, gdy dzieje się to poprzez autentycznie niezależne i suwerenne organizacje mieszkańców. I odwrotnie, jeżeli dochodzi do jakiegokolwiek nieuszanowania czy naruszenia podmiotowości poszczególnych ludzi i całej wspólnoty w ich wysiłkach pro rozwojowych, wszelkie działania takiej czy innej władzy zaczynają mieć niewłaściwy tutaj walor oderwania od realnej rzeczywistości społecznej a tym samym stają się czysto formalne, nieskuteczne i jakby martwe z punktu widzenia prawdziwego życia mieszkańców.

W warunkach polskich, per analogiam, ale w aspekcie czysto personalnym i społecznym, a przez to w znacznie mniejszym stopniu formalnie uregulowanym, wyżej wymieniona zależność dotyczy również relacji pomiędzy członkami lokalnej parafii czyli mówiąc językiem dokumentów kościelnych „ludem bożym” a duszpasterzami, którzy będąc ojcami i przewodnikami duchowymi, w drugim rzędzie są też przedstawicielami i administratorami lokalnej władzy kościelnej. Władza ta ze swojej natury i zgodnie prawem kanonicznym, działając dla dobra dusz i poszczególnych ludzi, działa również ku rozwojowi i umocnieniu lokalnej wspólnoty. Oddzielny namysł nad tym bardzo ważnym aspektem polskiego lokalnego życia wspólnotowego postaramy się przeprowadzić w innym miejscu.

W dalszym ciągu naszej refleksji przedstawimy konkretne przykłady obszarów lokalnego życia wspólnotowego, w których można mówić o bierności, zaniedbaniach lub wręcz działaniach wstecznych władz gminy Garbów, co w efekcie utrudnia i spowalnia swobodny i naturalny rozwój życia wspólnotowego i obywatelskiego na naszym terenie, a osoby bezpośrednio zaangażowane w działalność społeczną, poświęcające swój czas całej wspólnocie, skazuje często na dramatyczny wysiłek działania pomimo lub wbrew panującym „porządkom”.

Ciąg dalszy nastąpi…