Dwieście dwadzieścia trzy lata temu, 3 maja 1791 roku, Sejm Wielki uchwalił Ustawę Rządową, która zapisała się w historii Polski jako jedna z jej najpiękniejszych kart. Znana pod nazwą Konstytucja 3 Maja, była pierwszą w Europie ustawą zasadniczą uchwaloną przez parlament i drugą na świecie po konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Przyjęcie postanowień Konstytucji 3 Maja oznaczało dla Rzeczypospolitej szlacheckiej prawdziwą rewolucję ustrojową – potwierdzenie i kontynuację dzieła gruntownej przebudowy struktur państwowych. Zniesiono liberum veto i wprowadzono zasadę decydowania większością, czym usprawniono Sejm i przywrócono mu zdolności ustawodawcze. Wzmocniono władzę wykonawczą, stawiając króla na czele rządu, zwanego Strażą Praw i wprowadzając zasadę dziedziczności tronu. Ustawa Rządowa stworzyła podwaliny budowy sił zbrojnych, nadała prawa miastom i mieszczanom, a ludność wiejską wzięła pod opiekę prawa i rządu krajowego. Ewenementem w skali światowej, świadczącym o politycznej dojrzałości posłów Sejmu Czteroletniego, było zaś postanowienie o obligatoryjnej rewizji Konstytucji co 25 lat i przeprowadzaniu koniecznych zmian.
Majowa Konstytucja była wielkim dziełem polskiej mądrości i otwartości, symbolem nowożytnego prawodawstwa i oświeconego patriotyzmu. Przyniosła nadzieję ocalenia kraju, a jako zwiastun suwerenności państwa, wzbudziła uznanie i entuzjazm. Ów świadek kresu anarchii niszczącej Rzeczypospolitą od wewnątrz i czyniącej zeń bezbronne państwo, zrodził się w sercach Polaków dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny i jej granic. I choć Konstytucja funkcjonowała krótko, obalona przemocą przez zaborców i przy zdradzie rodzimych przeciwników reform, pozostała w świadomości Polaków jako znak przyszłego odrodzenia państwa, jego mocnej pozycji w Europie i świecie. Dlatego na jej wspomnienie, kolejne pokolenia Polaków ze wzruszeniem śpiewały piękną pieśń: Witaj majowa jutrzenko.
Pomimo upadku Rzeczypospolitej i wielu lat niewoli, jutrzenka wolności nie zgasła. Dla Polaków podejmujących heroiczne wysiłki w celu odzyskania niepodległości, dzieło Sejmu Wielkiego było obowiązującym testamentem Polski wolnej, odrodzonej, sprawnie rządzonej i uporządkowanej. Było świadectwem tego, że nasz naród jest zdolny do otrząśnięcia się z marazmu, do przezwyciężenia słabości i prywaty. Majowa Konstytucja stanowiła źródło siły, jedności i mądrości naszego narodu, który jest jak lawa, z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi.
Do tego testamentu nawiązywali nasi Rodacy wszystkich czasów. Zarówno ci, którzy poprzez zbrojne powstania próbowali wybić się na niepodległość, jak również tacy, którzy nadzieję ratowania państwa dostrzegali w pracy. Przesłanie Majowej Konstytucji trwało wszędzie tam, gdzie żyli Polacy. Przyjęcie Ustawy Rządowej z 1791 roku stało się bowiem wydarzeniem, które na stulecia wytyczyło drogi, którymi podążał nasz naród.
Dlatego pamięć o Konstytucji 3 Maja nie zgasła pomimo wielu burz dziejowych. W Polsce współczesnej, niepodległej, również nie jest ona tylko historycznym dokumentem, ale stanowi ważny drogowskaz i punkt odniesienia.
Z Odezwy Komitetu Honorowego Obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja w województwie Lubelskim
